Wetten, richtlijnen en codes
Een psychiatrisch euthanasietraject kan onoverzichtelijk voelen. Gelukkig zijn er duidelijke wetten, richtlijnen en codes waar je je aan kunt houden. Hier staan alle naslagwerken voor je op een rij, ingedeeld per regelgevende instantie.
Snel naar...
De wetgever
Hulp bij zelfdoding en euthanasie zijn strafbaar. In bepaalde gevallen wordt hierop door de wetgever een uitzindering gemaakt. Zonder twijfel het belangrijkste is de wet toetsing levenseinde op verzoek – de Wtl – die de praktijk van euthanasie in Nederland sinds 2001 wettelijk regelt. De letterlijke tekst hiervan vind je hier.
Hierin worden onder andere (in het eerste deel) de zorgvuldigheidseisen gedefinieerd.
Deze houden in dat de arts:
a.de overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van een vrijwillig en weloverwogen verzoek van de patiënt,
b.de overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van uitzichtloos en ondraaglijk lijden van de patiënt,
c.de patiënt heeft voorgelicht over de situatie waarin deze zich bevond en over diens vooruitzichten,
d.met de patiënt tot de overtuiging is gekomen dat er voor de situatie waarin deze zich bevond geen redelijke andere oplossing was,
e.ten minste één andere, onafhankelijke arts heeft geraadpleegd, die de patiënt heeft gezien en schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven over de zorgvuldigheidseisen, bedoeld in de onderdelen a tot en met d, en
f.de levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding medisch zorgvuldig heeft uitgevoerd.
Wil je meer weten over de wet? Op de website van de rijksoverheid staat verdere uitleg.
Wil je meer weten over de achtergrond en het functioneren van de euthanasiewet? In 2023 is de wet voor de vierde keer uitgebreid geëvalueerd. Informatie hierover is hier te vinden.
De beroepsvereniging
De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) heeft in 2018 een herziene richtlijn gepubliceerd voor levensbeëindiging op verzoek op een psychische grondslag. Het hele traject wordt in heldere fases opgedeeld, die als een soort stappenplan gevolgd kunnen worden. Ook wordt uitgebreid stilgestaan hoe je de wetscriteria op psychisch lijden kunt toepassen. In deze richtlijn worden ook extra zorgvuldigheidsstappen geadviseerd, zoals een 2nd opinion door een inhoudelijk expert relatief vroeg in het euthanasietraject. De integrale tekst en een samenvatting zijn te vinden in de richtlijnendatabase van de federatie.
De toetsingscommissies
Elke euthanasie in Nederland wordt getoetst door een regionale toetsingscommissie euthanasie (RTE). Deze zijn over het land verspreid en worden centraal aangestuurd. Om de toetsing betrouwbaar, voorspelbaar en uniform te maken publiceren ze een eigen euthanasiecode. Dit is het handboek voor de RTE’s die ze gebruiken bij de de beoordeling en in die zin dus ook erg nuttig voor artsen die een euthanasie uitvoeren. Verder staat er op hun website nog allerlei andere informatie die zeker de moeite van het doornemen waard is.
Ook publiceren de RTE’s elkaar een uitgebreid verslag. Dit is een nuttige manier om in te zien hoe de Nederlandse euthanasiepraktijk eruit ziet en wat de trends zijn op langere termijn. Ook worden casus anoniem gedeeld die van belang zijn voor de normontwikkeling of om een andere reden opvallend zijn. Bekijk het allemaal hier.
Het openbaar ministerie
Indien de RTE de euthanasie als onzorgvuldig beoordeeld, kan de casus doorgestuurd worden naar het openbaar ministerie voor eventuele vervolging. Het College van Procureurs generaals binnen het OM beoordeelt het dossier en weegt relevante zaken af. Dit college kan eventuele verdere stappen ondernemen. Informatie hierover is te vinden op de website van het OM.
De inspectie
Euthanasieën die als onzorgvuldig worden beoordeeld worden ook naar de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) gestuurd, zij kijken of er eventueel een tuchtzaak gestart moet worden. Zij coördineren dit ook met het OM. Op hun website lees je hoe ze een dergelijk onderzoek aanpakken.
De KNMG
De Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) heeft in de twintigste eeuw een centrale rol gespeeld in de totstandkoming van de euthanasiewet. Ook nu verzorgt de KNMG de opleiding, registratie en begeleiding van SCEN-artsen. Voor deze beroepsgroep hebben ze ook een specifieke richtlijn.
Om richting te geven aan de bredere levenseindezorg waren er verschillende handreikingen in gebruik, in 2021 heeft de KNMG deze gebundeld en herzien tot één standpunt ‘beslissingen rond het levenseinde’. Hier staat ook duidelijk in omschreven hoe te handelen bij euthanasie voor dementie.
De KNMP
Omdat de apothekers een belangrijke rol spelen in het voorbereiden van de euthanatica heeft de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) samen met de KNMG de richtlijn opgesteld voor het correct uitvoeren van een euthanasie. Dit is een overzichtelijk document dat praktisch uitlegt welke stappen belangrijk zijn voor een zorgvuldige uitvoering van een euthanasie.
